Χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις !!!!!Γράφει ο Δημήτρης Φίλιος

Στην καρδιά του χειμώνα ο λαός του Θεού υποδέχεται τον Ήλιο της δικαιοσύνης, τον Ιησού, τον Υιό της Παρθένου. Γιορτή της ανάπλασης του κόσμου τα Χριστούγεννα. Οι χριστιανοί τα γιορτάζουν με σεβασμό και ευλάβεια, τηρώντας πιστά όλα τα έθιμα των ημερών.

Στο χωριό την παραμονή, από το πρωί τα σχολιαρόπαιδα σε ξέχωρες ομάδες γυρίζουν τις γειτονιές και λένε τα κάλαντα. Το «Χριστός γεννάται σήμερον» ακούγεται σε όλους τους μαχαλάδες. Κουλούρια, γλυκά, κέρματα και μικρά χαρτονομίσματα είναι η σοδιά που δίκαια πρέπει να μοιραστούν στο τέλος οι πιτσιρικάδες.

Τις φωνές των παιδιών που λένε τα κάλαντα τις διακόπτουν τα δυνατά γρυλίσματα των γουρουνιών πού τα πηγαίνουν για σφάξιμο, αν και αυτά με τη σειρά τους χάνονται, όταν η κοφτερή λεπίδα του σφάχτη ακουμπάει στο λαρύγγι τους. Ο καβραμάς, οι τσιγαρίδες, τα λουκάνικα, θα θρέψουν όλο το χειμώνα τη φαμίλια και το τηγανισμένο χοιρινό θα έχει την πρώτη θέση στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Με το ηλιόγερμα της ίδιας μέρας αρχίζουν οι ετοιμασίες για τις τηγανίτες. Η μεγάλη μαυρόπλακα πάνω στην πυροστιά από ώρες θερμαίνεται με σιγανή φωτιά για να είναι έτοιμη να δεχθεί τη ζύμη. Όλα τα νοικοκυριά αυτό το βράδυ της παραμονής, επιβάλλεται από το έθιμο, να απλώσουν και να ψήσουν ζυμωμένα φύλλα. Είναι τα σπάργανα της Παναγίας που θα σπαργανώσουν το θείο βρέφος στην φάτνη. Κάθε φύλλο τηγανίτας στρώνεται στο ταψί συνοδευμένο από μπόλικα στουμπισμένα καρύδια. Οι στρώσεις επαναλαμβάνονται μέχρι το γέμισμα να φτάσει τη μέση του ταψιού. Το σιρόπιασμα γίνεται με ζαχαρόνερο, θυμαρίσιο μέλι και λίγη κανέλα για μυρωδιά. Τα λιανοπαίδια περιμένουν μετά το σταύρωμα και το τεμάχισμα, το μεγαλύτερο κομμάτι να είναι το δικό τους.

Τα χαράματα πριν ακόμα τα πετεινάρια λαλήσουν, με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας, όλοι παν στην εκκλησιά. Την ώρα εκείνη η φύση λαρώνει, ο βοριάς καταλαγιάζει, τα σύννεφα χάνονται στον αχνογάλανο ουρανό, τ’ άστρα πανηγυρίζουν και στέλνουν το απαλό φως στη γη. Η κτίση αμίλητη αφουγκράζεται τους μυστικούς ύμνους των αγγέλων. Ο δεξιός ψάλτης στις μεγάλες μέρες, βάζει τα δυνατά του. Μαζί με την ψαλτική δίνει και την καρδιά του. Ψέλνει  μελωδικά, γλυκά, με νόημα λέει τα τροπάρια της γέννησης. Την άγια αυτή μέρα όλοι θέλουν να λειτουργηθούν, να ακούσουν ύμνους για το Χριστό, να μεταλάβουν και να πάρουν αντίδωρο από του παπά το χέρι. Τις μεγάλες αυτές μέρες η Παναγία δεν είναι στους ουρανούς. Κατεβαίνει στη γη μαζί με το Χριστό, κοντά στους ανθρώπους και βοηθάει αυτούς που έχουν ανάγκη και όλοι τους τρέχουν στην εκκλησιά για να την ευχαριστήσουν και να την νιώσουν  δίπλα τους. Με το «δι’ ευχών» αρχίζουν τα χρόνια πολλά. Τα αγκαλιάσματα, οι ευχές και τα καλωσορίσματα στην αυλή της εκκλησιάς δεν έχουν τελειωμό. Τα Χριστούγεννα είναι οικογενειακή γιορτή. Παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες – ο χειμώνας στην Ήπειρο είναι βαρύς – όλα τα μέλη της οικογένειας ανταμώνουν στο πατρικό τους σπίτι. Θα φάνε ντολμάδες, πρασοσέλινο με χοιρινό, λιγδωμένο τραχανά ανακατεμένο με παστωμένες τσιγαρίδες, χειροποίητα ζυμαρικά, ζυμωτό ψωμί, όλα ψημένα στη γάστρα για να κρατιέται η νοστιμιά. Λένε τις ευχές πίνοντας κόκκινο γνήσιο κρασί αρωματισμένο με την μυρουδιά της δαδένιας δόγας του παλιού βαενιού που χρόνια σφραγισμένο ευφραίνει με την λαφριά γεύση του και τον πιο απαιτητικό ταξιδευτή.

Ο γεροπαππούς σταυροποδιασμέμος κοντά στη φωτιά και ακουμπισμένος στο ξύλινο σκαμνί συμπάει με τη μασιά τα κούτσουρα που κουφοκαίνε. Δίπλα  στην τάβλα το μπουκάλι με το ρακί και το πιάτο με το κατσικίσιο τυρί σκαλίζουν την όρεξή του. Πάνω από το καπνισμένο τζακόξυλο σε δυο καρφιά κρεμασμένη μια μακρόστενη κεντημένη καλημέρα με το στρογγυλό καθρέφτη στη μέση, φέρνει μνήμες από τα παλιά, καθώς στις ραφές, της κορνίζας βλέπεις φυτεμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες αγαπημένων προσώπων που χάθηκαν στο βάθος του χρόνου. Δίπλα η παραθύρα με τον κεντημένο μπερτέ, φιλοξενεί τα καφόμπρικα τα πήλινα φλιτζάνια, τα καφεκούτια και είναι έτοιμη να προσφέρει το άρωμα του καφέ της σε όποιον και όποτε χρειαστεί.

Το καθιστικό στρωμένο με φλοκάτες και τα μπάσια με κεντημένα σταμπωτά δέχονται τους ντόπιους αλλά και τους ξενιτεμένους. Πολλοί είναι εκείνοι που ξεκινούν από την άκρη του τόπου για να κάνουν Χριστούγεννα με τους δικούς τους ανθρώπους. Τους φέρνουν προς τα δω οι αναμνήσεις. Εάν ξεχάσεις από πού ξεκίνησες δεν μπορείς να φθάσεις πουθενά. Η πολλή λάσπη και η άφθονη κοπριά που κρατούσαν τα παπούτσια τους, η σαργιά της προβατίνας που κόλλαγε στο κορμί τους, όταν άρμεγαν και κούρευαν τα ζωντανά τους, η μυρουδιά που ρούφαγε το σκέπασμα και η κάπα τους, όταν κοιμόνταν στο μαντρί, τους έδιωξε από εδώ. Η ξενιτιά όμως είναι φωτιά και ο χωρισμός μαράζι. Την ώρα που τους καλοστράτιζε η πονεμένη μάνα, τους έβαζε στον κόρφο μαζί με την άμετρη αγάπη για την πατρίδα και την ελπίδα του γυρισμού και τους όρκιζε στο Θεό να μην αποκοπούν από τον τόπο τους. Οι ξενιτεμένοι τούτο τον όρκο τον κρατάνε, πάνε και έρχονται, ξαναπάνε και ξανάρχονται. Ξερίζωμα καρδιάς ο ξενιτεμός. Διηγούνται το δικό τους πόνο με ξεχωριστό τρόπο. Το Θεό τον βλέπουν καθαρότερα τα στερημένα και δακρυσμένα μάτια. Τα Χριστούγεννα γι’ αυτούς μιλάνε ιδιαίτερα στην ψυχή τους. Και ο Χριστός   σε ξένο και αφιλόξενο τόπο γεννήθηκε.  Το μεγάλο μαράζι της Ηπείρου ο ξενιτεμός. «Την ξενιτιά την ορφάνια την πίκρα την αγάπη, τα τέσσερα τα ζύγισαν βαρύτερα είναι τα ξένα» λέει το δημοτικό τραγούδι. 

Ο Χριστός κατεβαίνοντας στη γη συναντά την τσιγγούνικη αγάπη μας. Δε βρήκε θέση ανάμεσα στους ανθρώπους. «Ουκ έστι τόπος εν τω καταλύματι.» γι’ αυτό πήγε να γεννηθεί μέσα στο παχνί δίπλα στ’ άκακα ζώα. Γεννήθηκε φτωχός, για να γίνει η καταφυγή των φτωχών. Γεννήθηκε άστεγος για να είναι η σκέπη των αστέγων. Έφυγε απειλούμενος στην Αίγυπτο, για να είναι ο συνήγορος των διωκομένων. Η Βηθλεέμ, η φάτνη, τα σπάργανα και όλο το σκηνικό της γέννησης ταιριάζουν περισσότερο στις κοινωνίες της υπαίθρου. Απλοί και φιλεύσπλαχνοι οι πρωταγωνιστές της Θεογέννησης, θυμίζουν πρόσωπα και πράγματα του χωριού και της στάνης, δικά μας βιώματα. Το πρόβατο και το βόδι  είναι ζώα του σπιτιού και της στάνης. Το άλογο και το γαϊδουράκι υπομονητικά υποζύγια της καθημερινότητας.  Οι βοσκοί και σήμερα ακόμα τις άγιες αυτές μέρες ψάχνουν τον ουρανό για να δουν το άστρο το φωτεινό. Πιστεύουν ότι είναι και τώρα οι προάγγελοι κάθε θεϊκής είδησης. Ότι η ψυχή τους είναι τόσο καθαρή που και σήμερα ο μεγαλοδύναμος Θεός μπορεί να τους εμπιστευτεί τη μετάδοση ανάλογων θεολογικών γεγονότων. Μπολιασμένοι από την καθαρότητα της φύσης, από την αντοχή του βουνού και την καλοσύνη του κάμπου κρατούν σε πείσμα των καιρών αυτό το παραδοσιακό επάγγελμα του ζωοτρόφου.

Ζουν το δράμα της μεταφοράς της ετοιμόγεννης μάνας. Και τούτοι μετακινούνται από τόπο σε τόπο για να ξεχειμωνιάσουν τα κοπάδια τους. Η κακοκαιρία τους βρίσκει στους δρόμους. Το κρύο πετσοκόβει τα τυραννισμένα κορμιά τους. Κοιμούνται στο μαντρί μαζί με τα ζωντανά και τις φαμίλιες τους. Εκεί γεννιούνται τα αρνιά. Στην καλύβα ξελεχωνεύουν οι γυναίκες τους. Χωρίς γιατρό και μαμή, χωρίς στρώμα και πάπλωμα. Χρήστο βαφτίζουν το αρσενικό, Πανάγιω το θηλυκό, για να θυμούνται και να παραλληλίζουν τα γεγονότα με τον Χριστό και την Παναγία, με τη Σπηλιά και το μαντρί, με τη φάτνη και το παχνί. Τα ζωντανά εκείνα με το ζεστό τους χνώτο είναι τα δικά τους ζωντανά, είναι αυτά που τώρα ταΐζουν, αρμέγουν, φορτώνουν, ξεφορτώνουν, μεταφέρουν και μεταφέρονται. Ο ήχος της φλογέρας του βοσκού παραλληλίζεται με τις μελωδίες των αγγέλων. Οι τσοπαναραίοι της αγάπης κάνουν την καλύβα εκκλησιά.

Το παχνί μας διδάσκει την ταπείνωση, το νεογέννητο την ελπίδα, τα ζώα φανερώνουν την στοργή, οι βοσκοί την αγάπη και μεις συμμετέχοντας στην αναπαράσταση της γέννησης ζεσταίνουμε με τη μεταφερόμενη φλόγα του Χριστού τις παγωμένες καρδιές των ανθρώπων. Ας γίνει και σε μας μια βραδιά η καρδιά μας φάτνη για να κάνουμε την αγριοχειμωνιάτικη νύχτα γλυκοχάραμα και να ευχηθούμε σ’ όλο τον κόσμο  κ α λ ά   Χ ρ ι σ τ ο ύ γ ε ν να.

                                                          Δημήτρης  Μ. Φίλιος

                                                   Οικονομολόγος - εκπαιδευτικός